رشد مهارت نقاشی در کودکان مراحل متفاوتی دارد و تمامی کودکان با اندکی تفاوت از این مراحل گذر خواهند کرد.

 سرعت و شیوه کار هر کودک در مراحل متفاوت رشد نقاشی بستگی به مهارت های فیزیکی و ذهنی و هم چنین امکانات و شرایط محیط پیرامون دارد. شناخت مراحل رشد نقاشی کودک به ما امکان می دهد تا نه تنها از کودکانمان انتظاری بیش از سنشان نداشته باشیم بلکه آن ها را با فراهم آوردن محیط و شرایطی مساعد در گذر از هر یک از این مراحل یاری دهیم.این مراحل از دیدگاه ویکتور لونفیلد روان شناس و پروفسور آموزش هنر در دانشگاه پنسیلوانیا(با کتاب معروف خود:خلاقیت و رشد ذهنی) و بتی ادواردز روان شناس و پروفسور آموزش هنر دانشگاه کالیفرنیا(با کتاب معروف سمت راست مغز) بررسی می شود.

مرحله خط خطی ( تا 2 سال)

از دیگاه ویکتور لونفیلد خط خطی های بدون نظم و آشفته در ابتدا تنها نشان دهنده حرکت های لذت بخش عضلانی هستند و تلاشی برای به تصویر کشیدن جهان پیرامونشان ندارند. پس از شش ماه خط خطی، با توجه بیشتر کودک، نشانه گذاری ها نظم بیشتری می گیرند. کودکان به زودی شروع به نام گذاری و توصیف خط خطی ها می کنند. این مرحله یکی از مهم ترین مراحل رشد کودک است.

مرحله خط خطی

از دیدگاه بتی ادواردز: خط خطی های بی هدف معمولا از یک سال و نیمگی به بعد شروع می شوند، اما بسیار سریع تبدیل به فرم هایی قابل شناسایی می شوند. حرکت ها و خطوط منحنی به دلیل طبیعت و آناتومی انسانی پیش از همه آغاز می شوند.

مرحله پیش الگو برداری(تا 4 سال)

از دیدگاه بتی ادواردز: خط خطی های بی هدف معمولا از یک سال و نیمگی به بعد شروع می شوند، اما بسیار سریع از دیدگاه ویکتور لونفیلد: اولین نشانه های خلق فرم بصورت خود آگاه در طراحی های کودکان حدود سه سالگی دیده میشود. این طرح ها ثبت روند فکری کودک را میسر می سازند. اولین تلاش کودک برای خلق تصویرهایی واقعگرا به کشیدن انسان (عموما به دایره ای برای سر و دو خط عمودی برای پاها) ختم می شود. کم کم این فرم های ابتدایی به فرم های پیچیده تر و قابل شناسایی تبدیل می شوند. کودکان مدام در حال کنجکاوی در مورد موضوعات و عناصر متفاوت هستند بنابر این نشانه های موجود در کارشان مدام در حال تغییر است.

مرحله نمادها/ نشانه ها

از دیدگاه بتی ادواردز : پس از چند هفته خط خطی کودک هنر را کشف می کند: یک طرح نمادین می تواند نشانگر مفهومی واقعی در طبیعت باشد. فرم دایره تبدیل می شود به نشانه ای فراگیر (تقریبا برای نشان دادن همه چیز). پس از چندی نشانه ها پیچیده تر می شوند، امری که بیانگر توجه کودک به محیط پیرامون است.

مرحله الگو برداری/طرح کلی (تا 6 سال)

از دیدگاه ویکتور لونفیلد: پس از چندی کودک وارد مرحله «الگو یا طرح» می شود، روشی قطعی برای به تصویر کشیدن شی یا یک موضوع. هرچند که این الگو برداری ممکن است در صورت تمایل کودک به نشان دادن موضوعی مهم دستخوش تغییراتی شود. این الگو برداری ها نشان دهنده درک کودک از مفاهیم و موضوعات است. در این مرحله، در شیوه و فضای قرار گیری عناصر دیداری نظمی خاص وجود دارد: همه چیز بر روی خط مبنا (یک خط فرضی) قرار می گیرد.

چشم انداز (منظره) (تا 6 سال)

از دیدگاه بتی ادواردز: در پنج یا شش سالگی، مهارت های کودک گسترش می یابد و می تواند با کنار هم قرار دادن مجموعه ای از نشانه ها منظره ای خلق کند. این نشانه ها به صورت شرطی و تکرار شونده هستند. خط آبی و دایره زرد در بالای صفحه و خط سبز در پایین صفحه به صورت نمادین نشان دهنده آسمان و زمین اند. در این دوره مناظر با دقت ساخته می شوند، و این حس را القا می کنند که با تغییر یا کم و زیاد کردن حتی یک عنصر توازن تصویر به هم خواهد خورد.

آغاز مرحله واقع گرایی(تا 10 سال)

از دیدگاه ویکتور لونفیلد: در این مرحله کودک در می یابد که الگو برداری کلی دیگر برای نشان دادن واقعیت کافی نیست. آغاز واقع گرایی که با طبیعت گرایی تفاوت بسیار دارد، عموما با اضافه شدن جزئیات در قسمت های مختلف تصویر رخ می دهد. کودک به مرور زمان مفهوم فضا و کارکردهایش را در می یابد و این درک را با نشان دادن عناصر هم پوشاننده (روی هم افتاده) بر روی خط افق (نه خط مبنا) انجام می دهد. در این دوره کودکان شروع به نقد و مقایسه نقاشی خود با دیگران می کنند. و هرچند رفته رفته مستقل از بزرگسالان می شوند اما تلاش می کنند تا خود را همتای آنان نشان دهند.

مرحله واقع گرایی

از دیدگاه بتی ادواردز: در این دوره اشتیاق به واقعگرایی کاملا شکوفا می شود. زمانی که طراحی ها «درست به نظر نمی آیند» (واقعی به نظر نمی رسند) کودک شروع می کند به کمک گرفتن، تا تضاد میان تصویری که کشیده است با عناصر واقعی را حل کند. در این مرحله کودک با وجود فراگیری روش های درست دیدن در نشان دادن پرسپکتیو، تغییر نسبت ها (کوچک سازی) و نشان دادن فضای سه بعدی دچار چالش می شود.

مرحله پیچیدگی

از دیدگاه بتی ادواردز: در نه یا ده سالگی، کودکان تلاش می کنند تا جزئیات بیشتری را در طراحی های خود وارد کنند به امید نزدیکی بیشتر به واقعیت. دلواپسی و توجه به محل قرار گیری تصاویر جای خود را به دلواپسی درباره چگونه به نظر آمدن تصویرها می دهد. در این دوره بیشتر شاهد تصاویری از تانک، دایناسور و قهرمانان مافوق طبیعی در نقاشی پسرها و اسب، منظره های زیبا و مدل ها و غیره در نقاشی دخترها هستیم.

موافق با اصول طبیعی (طبیعت گرایی) (تا 10 سالگی)

از دیدگاه ویکتور لونفیلد: این مرحله نقطه پایان هنر به عنوان فعالیتی خود انگیخته است چرا که کودکان بیش از پیش و به شکلی فزاینده ای طراحی های خود را نقد می کنند. توجه اصلی اکنون بر روی محصول نهایی است در حالی که آن ها در تلاش هستند تا طراحی هایی« مانند بزرگسالان» خلق کنند. سایه روشن ها، محل چین خوردگی ها و حرکت با درجات متفاوتی از موفقیت در طراحی ها وارد می شود.

دوره بحران

از دیدگاه بتی ادواردز: آغاز دوه نوجوانی (بلوغ) برای اکثر کودکان پایان پیشرفت های هنرمندانه است، به دلیل ناکامی در «درست نشان دادن چیزها». آن عده که موفق شوند از این بحران گذشته و رموز طراحی را دریابند در آینده عمیقا به آن جذب خواهند شد. آموزش متدهای متفاوت طراحی و نقاشی به نوجوانان کمک می کند تا بتوانند از این بحران گذر کنند.

دوره تصمیم گیری

از دیدگاه ویکتور لونفیلد: در این مرحله از زندگی، هنر چیزی است که یا باید با علاقه انجام گیرد و یا کنار گذاشته شود. دانش آموزان در این دوره به شکل جدی بر ضعف های طراحی خود واقف هستند و این امر بسیاری از آن ها را دلسرد می کند. یکی از روش های علاقه مند کردن آن ها به هنر معرفی سبک های متفاوت هنری (به وﻳﮋه سبک هایی که نیاز به واقع نمایی ندارد) و گونه های مختلف هنر سوای نقاشی (مانند مجسمه سازی ، صنایع دستی و ..) است.

منابع

drawright

libraries

ketabak